Những năm đầu tiên

Mary Pickford vào năm 1916

Đến đầu những năm 1900, nhà hát đã trở thành một doanh nghiệp gia đình. Gladys, mẹ bà và hai em nhỏ đã đi lưu diễn khắp nước Mỹ bằng tàu hỏa, biểu diễn trong các công ty và kịch nghệ hạng ba. Sau 6 năm bươn chải trong nghèo khó, Pickford nhẫn nại thêm một mùa hè nữa để nhận vai chính trên Broadway, rồi định từ bỏ diễn xuất nếu bà thất bại. Năm 1906 Gladys, Lottie và Jack Smith đã phụ hoa cho ca sĩ Chauncey Olcott trên Broadway trong vở Edmund Burke.[12] Cuối cùng Gladys giành được một vai phụ trong vở kịch The Warrens of Virginia của Broadway năm 1907. Vở kịch được viết kịch bản bởi William C. deMille – anh trai của diễn viên Cecil đóng trong vở kịch. Nhà sản xuất của tác phẩm là David Belasco nhất quyết muốn Gladys Smith lấy nghệ danh là Mary Pickford.[13] Tuy nhiên sau khi hoàn thành các vở kịch và lưu diễn ở Broadway, Pickford lại một lần nữa mất việc.

Ngày 19 tháng 3 năm 1909, giám đốc của Công ty Biograph là D. W. Griffith đã trao cơ hội cho Gladys thử sức trong studio của công ty ở New York studio với một vai diễn trong bộ phim Pippa Passes cho các rạp chiếu rẻ tiền. Vai diễn được trao cho người khác nhưng Pickford ngay lập tức lọt vào mắt xanh của Griffith. Bà nhanh chóng hiểu rằng diễn xuất trong phim ảnh đơn giản hơn so với diễn xuất cường điệu trên sâu khấu đương thời. Nhiều diễn viên ở Biograph chỉ kiếm được 5 đô la Mỹ/ngày, nhưng sau ngày duy nhất của Pickford ở xưởng phim, Griffith đã đồng ý trả cho bà 10 đô la Mỹ/ngày với mức tiền bảo lãnh 40 đô la Mỹ/tuần.[14]

Giống như các diễn viên tại Biograph, Pickford đảm nhận cả vai phụ lẫn vai chính, như vai các bà mẹ, những thiếu nữ ngây thơ, phụ nữ giúp việc, người đàn bà nóng tính, nô lệ, người Mỹ bản địa, người phụ nữ bị hắt hủi và một cô gái điếm. Như Pickford kể về thành công của mình tại Biograph:

Tôi đóng các vai lao công quét dọn thuê, thư ký và phụ nữ thuộc mọi quốc tịch... Tôi quyết định rằng nếu mình có thể góp mặt ở càng nhiều bộ phim nhất có thể, tôi sẽ được để ý và sẽ có nhu cầu cho tôi đóng phim.

Bà xuất hiện trong tổng cộng 51 bộ phim vào năm 1909 (tức gần như mỗi bộ một tuần) với vai diễn đầu tiên trong phim The Violin Maker of Cremona mà bà đóng cặp với chồng tương lai Owen Moore.[3] Trong lúc ở Biograph, bà đề xuất cho Florence La Badie "thử sức đóng phim", mời đồng nghiệp tới xưởng phim và sau đó giới thiệu cho D. W. Griffith (người chắp cánh cho sự nghiệp của La Badie về sau).[15]

Mary Pickford vào năm 1916

Tháng 1 năm 1910, Pickford đi du lịch cùng ê-kíp của Biograph tới Los Angeles. Nhiều công ty sản xuất phim đã đi tránh rét ở Bờ Tây, tránh ánh sáng yếu và những ngày ngắn cản trở quá trình ghi hình ở Bờ Đông. Trong năm 1909 Pickford đã diễn thêm trong những phim cho Biograph sản xuất tại California (Sweet and Twenty, They Would Elope và To Save Her Soul).

Các diễn viên không được ghi trong phần đề tên ở công ty của Griffith. Khán giả đã chú ý và nhận diện Pickford trong vòng vài tuần từ lần góp mặt trong bộ phim đầu tiên của bà. Kế đó, các chủ rạp chiếu bóng đã tận dụng danh tiếng của bà bằng đăng tin trong các bảng quảng cáo hai mặt về một bộ phim có sự góp mặt của "Cô gái có những lọn tóc vàng", "Blondilocks" hoặc "Cô gái của Biograph".[16]

Pickford rời Biograph vào tháng 12 năm 1910. Một năm sau, bà đóng trong các bộ phim thuộc xưởng Independent Moving Pictures Company (IMP) của Carl Laemmle. IMP được sáp nhập vào Universal Pictures năm 1912 cùng với Majestic. Không hài lòng với những tiêu chuẩn sáng tạo mà họ đặt ra, Pickford trở lại làm việc cùng Griffith vào năm 1912. Bà diễn xuất trong một số bộ phim của ông như Friends, The Mender of Nets, Just Like a Woman và The Female of the Species. Năm đó, Pickford còn tiến cử Dorothy và Lillian Gish (bà kết bạn với họ như những người hàng xóm mới từ Ohio)[17] cho Griffith,[1] và mỗi người đều lần lượt trở thành các ngôi sao phim câm trong các mảng hài và bi kịch. Pickford đóng bộ phim cuối cho Biograph là The New York Hat vào cuối năm 1912.

Bà trở lại sân khấu Broadway trong tác phẩm A Good Little Devil (1912) của David Belasco. Đây là một bước ngoặt lớn trong sự nghiệp của bà. Từng luôn hi vọng sẽ chinh phục sân khấu Broadway, Pickford dần phát hiện ra bà nhớ đóng phim nhiều đến mức nào. Năm 1913, bà quyết định tập trung hoạt động điện ảnh. Một năm trước, Adolph Zukor đã thành công ty sản xuất phim Famous Players in Famous Plays. Sau này nó còn được biết với cái tên Famous Players-Lasky và kế đó là Paramount Pictures, một trong những công ty sản xuất điện ảnh đầu tiên của Mỹ. Pickford rời sân khấu để gia nhập dàn minh tinh của Zukor. Zukor tin rằng tiềm năng của điện ảnh nằm ở việc ghi lại những diễn viên kịch nghệ dưới dạng bản sao của những vai diễn và tác phẩm sân khấu nổi tiếng của họ. Zukor lần đầu ghi hình Pickford trong bản phim câm của A Good Little Devil. Bộ phim được sản xuất vào năm 1913, trong đó các diễn viên kịch của Broadway học thuộc từng câu thoại, kết quả là cho ra đời một bộ phim mà sau này Pickford gọi là "một trong những [phim] tệ nhất tôi từng làm ... đúng là [sai lầm] chết người".[1] Zukor nhất trí và quyết định giữ bộ phim không cho phát hành trong một năm trời.

Tác phẩm phim của Pickford lúc bấy giờ đã thu hút một lượng lớn người hâm mộ. Những bộ chính-hài kịch như In the Bishop's Carriage (1913), Caprice (1913) và đặc biệt là Hearts Adrift (1914) đã biến bà thành đối tượng làm khán giả chẳng thể rời mắt. Hearts Adrift nối tiếng đến nỗi Pickford đã lần đầu trong số nhiều lần yêu cầu tăng lương công khai dựa trên tiền lãi và các bài đánh giá phim.[18] Tác phẩm đánh dấu lần đầu tiên tên của Pickford có mặt trên các bảng quảng cáo gắn trên mái cửa rạp phim.[18] 5 tuần sau, phim Tess of the Storm Country được công chiếu. Cây viết tiểu sử Kevin Brownlow nhận định rằng bộ phim "đã nâng tầm sự nghiệp của bà lên rất xa và biến bà trở thành nữ diễn viên nổi tiếng nhất ở Mỹ, nếu không nói là cả thế giới".[18]

Hai năm sau, sức hấp dẫn của Pickford được ghi ngắn gọn trên số báo Photoplay vào tháng 2 năm 1916 là "dịu hiền rực rỡ trên một dải thép hung dữ".[1] Chỉ có Charlie Chaplin (nhỉnh hơn Pickford một chút về mặt danh tiếng vào năm 1916)[19] mới sở hữu sức hút tương đương với cả giới phê bình lẫn khán giả. Mỗi người nắm trong tay mức độ nổi tiếng vượt xa các diễn viên khác. Trong suốt các thập niên 1910 và 1920, Pickford được tin là người phụ nữ nổi tiếng nhất thế giới hay như một nhà báo phim câm miêu tả về bà: "người phụ nữ nổi tiếng nhất từng sống, người phụ nữ được nhiều người biết đến và yêu mến hơn bất cứ phụ nữ nào khác trong lịch sử".[1]

Vươn tầm minh tinh

Mary Pickford vào năm 1920

Pickford đóng trong 52 phim điện ảnh suốt sự nghiệp. Ngày 24 tháng 6 năm 1916, Pickford ký một bản hợp đồng mới với Zukor, trong đó cho phép bà nắm toàn quyền sản xuất các bộ phim mà bà đóng,[20] và nhận mức lương kỷ lục 10.000 đô la Mỹ một tuần.[21] Ngoài ra, khoản tiền bối thường của Pickford là một nửa lợi nhuận của bộ phim, với lương cứng là 1.040.000 đô la Mỹ (tương đương US$18.500.000 vào năm 2021),[22] biến bà trở thành nữ diễn viên đầu tiên ký một bản hợp đồng trị giá một triệu đô la.[3] Bà còn trở thành phó chủ tịch của Tập đoàn điện ảnh Pickford.[3]

Thỉnh thoáng, bà đóng vai nhí trong các bộ phim như The Poor Little Rich Girl (1917), Rebecca of Sunnybrook Farm (1917), Daddy-Long-Legs (1919) và Pollyanna (1920). Người hâm mộ của Pickford đã nhiệt tình đón nhận những vai "cô gái nhỏ" này, nhưng chúng không phải những vai tiêu biểu trong sự nghiệp của bà.[1] Do không có một tuổi thơ bình thường, bà thích làm những bộ phim này. Với dáng hình thấp chưa tới 5 ft 0 in (1,52 m) và khả năng diễn xuất tự nhiên, bà thể hiện rất thành công những vai này. Khi Douglas Fairbanks Jr. lần đầu gặp bà lúc còn bé, cậu cho rằng bà là một người bạn chơi mới và đề nghị bà đến và chơi xe lửa với mình, và Pickford vui lòng nhận lời.[23]

Tháng 8 năm 1918, hợp đồng của Pickford đáo hạn, và khi từ chối những điều khoản gia hạn của Zukor, bà nhận được đề nghị trả 250.000 đô la Mỹ để rời công việc kinh doanh điện ảnh. Bà từ chối đề nghị ấy và chuyển đến First National Pictures – hãng phim đồng ý với những điều khoản của bà.[24] Năm 1919, Pickford cùng với D. W. Griffith, Charlie Chaplin và Douglas Fairbanks đã thành lập công ty sản xuất phim độc lập United Artists. Thông qua United Artists, Pickford tiếp tục sản xuất và đóng trong những bộ phim của riêng mình; bà còn có quyền phân phối chúng tùy ý. Năm 1920, phim Pollyanna của Pickford thu về khoảng 1.100.000 đô la Mỹ.[25] Một năm sau, tác phẩm Little Lord Fauntleroy cũng gặt hái thành công và vào năm 1923, Rosita cũng kiếm được hơn 1 triệu đô la Mỹ.[25] Trong thời gian này, bà còn thực hiện Little Annie Rooney (1925) – một phim nữa mà Pickford thủ vai nhí, Sparrows (1926) – tác phẩm kết hợp giữa phong cách Dickens với chủ nghĩa biểu hiện Đức mới hình thành và My Best Girl (1927) – một tác phẩm lãng mạn có sự tham gia của chồng tương lai Charles "Buddy" Rogers. Sự xuất hiện của âm thanh là một trở ngại của bà. Pickford đánh giá thấp giá trị của công đoạn đưa âm thành vào phim ảnh, cho rằng "đưa âm thanh vào phim sẽ giống như tô son môi trên Tượng thần Vệ Nữ".[25]

Một tấm thẻ áp phích cho phim Little Lord Fauntleroy (1921)

Pickford hóa thân vào vai một tay chơi liều lĩnh trong Coquette (1929) – bộ phim có tiếng đầu tiên của bà,[26] để chuẩn bị cho vai diễn, mái tóc quăn nổi tiếng của bà đã bị cắt thành kiểu tóc hình tai chó của những năm 1920. Pickford từng cắt tóc sau cái chết của mẹ bà vào năm 1928. Người hâm mộ nữ diễn viên bị sốc khi thấy diện mạo mới này.[27] Mái tóc cũ của Pickford vốn là biểu tượng cho đức hạnh của phụ nữ, và khi bà trút bỏ nó, hành động này ngay lập tức lên các tin tức trang nhất của The New York Times và nhiều tờ báo khác. Coquette là một tác phẩm thành công và đem về cho bà giải Oscar cho nữ diễn viên chính xuất sắc nhất,[28] mặc dù giải thưởng này đã gây tranh cãi lớn.[29] Khán giả không đón nhận bà trong những vai diễn phức tạp hơn. Giống như hầu hết minh tinh của kỷ nguyên phim câm, Pickford thấy sự nghiệp của mình phai nhạt dần trong hoàn cảnh phim có tiếng ngày càng chiếm ưu thế trong lòng khán giả.[28]

Bộ phim tiếp theo mà Pickford làm với chồng Douglas Fairbanks mang tên The Taming of The Shrew không nhận được đón nhận tốt ở thị trường phòng vé.[30] Các diễn viên thành danh ở Hollywood trở nên hoang mang trước có mặt đáng quan ngại của phim có tiếng. Ngày 29 tháng 3 năm 1928, The Dodge Brothers Hour được phát sóng từ nhà gỗ của Pickford với sự góp mặt của Fairbanks, Chaplin, Norma Talmadge, Gloria Swanson, John Barrymore, D. W. Griffith, Dolores del Río và nhiều người khác. Họ phát biểu trên chương trình phát thanh để chứng tỏ rằng họ có thể đương đầu với thử thách phim có tiếng.[31]

Pickford đã lựa chọn thay đổi các vai diễn ở những năm bà ngoài 30 tuổi (lúc không thể đóng các vai nhí, những thiếu nữ nóng tính và cô gái trẻ hung dữ được người hâm mộ yếu mến), và chúng không phù hợp với hình tượng nữ anh hùng quyến rũ và hấp dẫn ở thời kì đầu của phim có tiếng. Năm 1933, bà trải qua một buổi thử vai đóng phim màu cho bản phim hoạt hình/người đóng của Alice ở xứ sở thần tiên, nhưng Walt Disney đã hủy dự án khi hãng Paramount phát hành phiên bản sách riêng. Chỉ có ảnh chụp cảnh phim màu trong buổi diễn thử của bà vẫn còn tồn tại.

Bà giải nghệ diễn xuất điện ảnh vào năm 1933 sau 3 tác phẩm tốn kém nhưng thất bại về doanh thu, trong đó phim cuối mà bà đóng là Secrets.[3][32] Bà xuất hiện trên sân khấu tại Chicago vào năm 1934 trong vở kịch The Church Mouse và bắt đầu đi lưu diễn vào năm 1935, bắt đầu tại Seattle với bản dựng sân khấu của Coquette.[3] Bà còn xuất hiện trong một mùa của ở các vở kịch phát thanh cho NBC vào năm 1935 và CBS vào năm 1936.[3] Năm 1936, bà trở thành phó chủ tịch của United Artists[32] và tiếp tục sản xuất phim cho người khác như One Rainy Afternoon (1936), The Gay Desperado (1936), Sleep, My Love (1948; với Claudette Colbert) và Love Happy (1949), với Anh em nhà Marx.[1]

Ngành công nghiệp điện ảnh

Mary Pickford tặng cho Tổng thống Herbert Hoover một tấm vé xem buổi trình chiếu phim từ thiện dành cho những người thất nghiệp vào năm 1931

Pickford đã sử dụng vị thế của mình trong ngành công nghiệp điện ảnh để thúc đẩy nhiều hoạt động. Mặc dù hình ảnh của bà thể hiện nét mỏng manh và ngây thơ, song bà đã chứng tỏ mình là một nữ doanh nhân mạnh mẽ nắm quyền kiểm soát sự nghiệp trong ngành công nghiệp cạnh tranh khốc liệt.[33] Trong Thế chiến I, bà đã quảng cáo bán trái phiếu tự do, đích thân đứng ra phát biểu tại hàng loạt buổi gây quỹ với khởi điểm là tại Washington, D.C. – nơi bà bán trái phiếu cùng Charlie Chaplin, Douglas Fairbanks, Theda Bara và Marie Dressler. 5 ngày sau, bà phát ngôi trên Phố Wall trước khoảng 50.000 người. Dù xuất thân từ Canada, bà lại là một biểu tượng quyền lực của nền văn minh Mỹ, hôn quốc kỳ Hoa Kỳ trước ống kính và đem bán đấu giá một trong những lọn tóc nổi tiếng thế giới của bà với giá 15.000 đô la Mỹ. Chỉ với một bài phát biểu ở Chicago, bà tiêu thụ số trái phiếu trị giá ước tính là 5 triệu đô la Mỹ. Bà được Hải quân Hoa Kỳ tặng danh hiệu "Em gái"; Quân đội còn đặt tên hai khẩu súng đại bác theo tên nữ diễn viên và trao cho Pickford quân hàm đại tá danh dự.[1]

Năm 1916, Pickford và Constance Adams DeMille (vợ của đạo diễn Cecil B. DeMille) đã giúp sáng lập Hollywood Studio Club – một kí túc xá dành cho các cô gái trẻ theo đuổi kinh doanh điện ảnh.[3] Cuối Thế chiến I, Pickford sáng lập ra Quỹ cứu trợ điện ảnh – tổ chức giúp đỡ các diễn viên gặp khó khăn về tài chính. Tiền gây quỹ còn lại từ công việc bán trái phiếu của Pickford đã được tích lũy dể thành lập tổ chức; vào năm 1921, Quỹ cứu trợ điện ảnh (MPRF) chính thức ra đời với Joseph Schenck được bầu làm chủ tịch đầu tiên và Pickford làm phó chủ tịch. Năm 1932, Pickford dẫn dắt "Chương trình Payroll Pledge" – kế hoạch khấu trừ lương dành cho các nhân viên xưởng phim, để họ chi 0,5% thu nhập của mình cho MPRF. Kết quả là vào năm 1940, Quỹ đã có thể mua đất và xây dựng Bệnh viện và dinh thự điện ảnh, ở Woodland Hills, California.[1]

Là một nữ doanh nhân sắc sảo, Pickford đã trở thành nhà sản xuất tự chủ trong vòng 3 năm kể từ khi làm những bộ phim đầu tiên. Theo quỹ mang tên bà, "bà đã giám sát mọi khía cạnh của việc làm phim, từ thuê tài năng và ê-kíp cho đến giám sát kịch bản, các công đoạn ghi hình, dựng phim, lịch ra rạp cuối cùng và quảng bá từng dự án". Bà đòi hỏi (và nhận được) những đặc quyền này vào năm 1916, khi bà còn hợp đồng làm cho Famous Players in Famous Plays (tiền thân của Paramount) của Zukor. Zukor đồng ý để bà từ chối tham dự công đoạn bán nhiều phim cho rạp chiếu, dẫn đến thực tế phổ biến là ép một chủ rạp chiếu vừa phải phát một bộ phim tệ do xưởng phim lựa chọn để chiếu được một bộ phim của Pickford. Năm 1916, các bộ phim của Pickford được phân phối độc quyền qua một đơn vị phân phối phim đặc biệt tên là Artcraft. Tập đoàn Mary Pickford đã trở thành công ty sản xuất phim điện ảnh của Pickford trong một thời gian ngắn.[34]

Năm 1919, Pickford tăng thêm quyền lực trong tay mình bằng cách đồng sáng lập United Artists (UA) với Charlie Chaplin, D. W. Griffith và chồng sắp cưới Douglas Fairbanks. Trước khi lập ra UA, các xưởng phim ở Hollywood đã liên kết thành một mạng lưới, không chỉ sản xuất phim mà còn hình thành các chuỗi rạp chiếu. Các đơn vị phân phối (thuộc những xưởng phim) chịu trách nhiệm sắp xếp để các sản phẩm của công ty được chiếu ở rạp phim của công ty. Các nhà làm phim trong đợi công đoạn chọn rạp vào các xưởng phim; đổi lại họ chịu sự can thiệp sáng tạo từ các ông bầu.

United Artists đã phá vỡ những lề lối trên. Đây là một công ty chỉ phân phối phim, mang đến cho các nhà sản xuất phim độc lập quyền can dự vào các rạp chiếu phim của UA cũng như cho thuê các rạp phim tạm thời chưa được đặt trước sở hữu bởi các công ty khác. Pickford và Fairbanks đã sản xuất và ghi hình các bộ phim của họ kể từ sau năm 1920 tại xưởng phim Pickford-Fairbanks do hai người chung tên sở hữu tại Đại lộ Santa Monica. Các nhà sản xuất ký hợp đồng với UA là những người độc lập thực sự, họ sản xuất, sáng tạo và kiểm soát tác phẩm của mình ở một mức độ chưa từng có tiền lệ. Với vai trò đồng sáng lập cũng như nhà sản xuất và ngôi sao đóng trong những bộ phim của riêng mình, Pickford trở thành người phụ nữ quyền lực nhất từng làm việc ở Hollywood. Đến năm 1930, sự nghiệp diễn xuất của Pickford đã gần như lao đao.[28] Tuy nhiên sau khi giải nghệ diễn xuất 3 năm sau, bà vẫn tiếp tục sản xuất phim cho United Artists. Bà và Chaplin vẫn là cộng sự ở công ty trong hàng thập kỷ. Chaplin rời công ty vào năm 1955, Pickford cũng tiếp bước vào năm 1956 sau khi bán số cổ phần còn lại của mình với giá 3 triệu đô la Mỹ.[34]

Pickford đã mua lại bản quyền nhiều bộ phim đầu tiên của bà với ý định đốt chúng trước khi chết, song vào năm 1970 bà lại đồng ý tặng 50 bộ phim của bà ở hãng Biograph cho Viện phim Mỹ.[26] Năm 1976, bà nhận giải Oscar danh dự nhờ những cống hiến cho nền điện ảnh Mỹ.[26]